1. België, tijd voor echte klimaatambitie
De Klimaatcoalitie organiseert een mars om te eisen dat België zijn beloften nakomt: het Akkoord van Parijs respecteren én het vonnis in de Klimaatzaak uitvoeren. Terwijl de tijd tegen ons speelt, willen we dat ons land zijn burgers beschermt en een leefbare toekomst voor iedereen verzekert. Dat kan alleen met ambitieuze doelstellingen die worden omgezet in concrete maatregelen, en die worden uitgevoerd op nationaal, Europees en internationaal niveau.
- In België moeten de regeringen hun uitstoot van broeikasgassen (BKG) met 55% reduceren tegen 2030, conform de beslissing van de rechters in de Klimaatzaak. Deze doelstelling van –55% moet de ondergrens vormen van de ambitie in het Nationaal Energie- en Klimaatplan (NEKP), dat zo snel mogelijk moet worden opgesteld aangezien ons land sinds juni 2024 achterop loopt.
- Op Europees niveau moet België tijdens de komende bijeenkomsten van de klimaatministers in de ENVI-Raad het doel ondersteunen om de Europese broeikasgasuitstoot met –90% te reduceren tegen 2040.
- Op de COP 30 in Brazilië verwachten we dat België met een sterke positie aan de onderhandelingstafel plaatsneemt, met als doel de wereldwijde emissiecurve drastisch naar beneden te halen. De inspanning die nodig is, is groot en moet collectief worden aangepakt: door als Europese Unie eerst een krachtig doel voor 2035 vast te leggen én door onze eerlijke bijdrage te leveren aan de internationale klimaatfinanciering.
2. Rechtvaardige transitie als hoeksteen van het klimaatbeleid
Het Belgische klimaatplan mist vandaag een duidelijke strategie voor een rechtvaardige transitie. Dat is problematisch: wie het minst bijdraagt aan de klimaatcrisis – zoals mensen in armoede – wordt er het hardst door geraakt. Ongelijkheid, gender, racisme en andere vormen van discriminatie vergroten die kwetsbaarheid nog verder. Ook wereldwijd geldt dat landen met lagere inkomens nauwelijks verantwoordelijk zijn voor de crisis, maar wel de zwaarste gevolgen dragen, zoals overstromingen en droogtes. Een rechtvaardige transitie is daarom onmisbaar. Ze moet garanderen dat de omslag naar een klimaatneutrale samenleving niet uitmondt in méér ongelijkheid, maar juist nieuwe kansen biedt. Dat vraagt sociaal rechtvaardig klimaatbeleid én de actieve betrokkenheid van groepen die vandaag te vaak buitenspel staan.
- Een werkgelegenheids- en opleidingsplan voor werknemers, voor groene én waardige jobs;
- Zorgen dat niemand achterblijft, bijvoorbeeld door massaal te investeren in betaalbaar en efficiënt openbaar vervoer, energiezuinige sociale woningen en collectieve renovatieprogramma’s;
- De oorzaken van ongelijkheid en armoede aanpakken via o.a. eerlijke en progressieve fiscaliteit, onderwijs, werk, huisvesting en gezondheidszorg;
- Internationale klimaatfinanciering waarbij de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen, zodat landen met lagere inkomens de klimaatcrisis effectief kunnen aanpakken.
3. Bouw fossiele subsidies af
Het geleidelijk afbouwen van de 15 miljard euro aan subsidies voor fossiele brandstoffen is cruciaal om de klimaattransitie te doen slagen. Elk jaar wordt er publiek geld uitgegeven om het probleem in stand te houden, in plaats van het te besteden aan oplossingen. Nog steeds vloeien miljarden naar het probleem, terwijl de oplossingen ondergefinancierd blijven. Zo gaat er ongeveer 4 miljard euro naar goedkope gas- en olieprijzen voor de industrie, nog eens 4 miljard naar salariswagens en tankkaarten, en ongeveer 1 miljard naar accijnsvrijstellingen voor kerosine en zeetransport. De hefbomen liggen duidelijk op tafel, het is nu tijd om ze te gebruiken.
Wij roepen België op om:
- Een wettelijk verankerd afbouwpad van fossiele subsidies vast te leggen, met beschermingsmaatregelen voor kwetsbare groepen.
- De talrijke uitzonderingen en subsidies voor fossiele energie in de energietaksen aan te pakken.
- Fiscale niches zoals salariswagens af te schaffen, met de garantie van een gelijkwaardige vergoeding.
4. Eerlijke fiscale hefbomen: de grote vervuiler betaalt!
Wij vragen een fiscale hervorming die het principe van “de vervuiler betaalt” toepast en ervoor zorgt dat de sterkste schouders hun eerlijke deel bijdragen om de nodige middelen te genereren voor investeringen in de transitie. Wij vragen onder meer:
- De invoering van een minimumeffectieve vennootschapsbelasting en een permanent mechanisme voor de belasting van overwinsten van fossiele bedrijven. Deze inkomsten kunnen onder meer dienen om de verliezen en schade van de zwaarst getroffen gemeenschappen door de klimaatverandering te financieren, en om de woningen van de meest kwetsbare mensen te isoleren.
- Een versterking van de progressiviteit van de belastingen, evenals een globalisering van de inkomsten (lonen, vermogensinkomsten, enz.), en een vrijstelling voor de laagste inkomens.
- Een doeltreffende vermogensbelasting toegepast op de grootste vermogens.
- De invoering van een belasting op frequente vliegreizen.
- Het koppelen van de toekenning van fiscale voordelen en andere subsidies aan bedrijven aan de voorwaarde dat zij een klimaatplan aannemen dat in lijn is met het Akkoord van Parijs, en een rechtvaardig transitieplan onderhandeld met de werknemers.
5. Bescherm regels die mens en natuur beschermen
Overheden op Europees, Belgisch en regionaal niveau hakken in op cruciale wetgeving: van bescherming van natuurgebieden en het geplande verbod op PFAS (‘forever chemicals’), tot transparantie over milieu- en sociaal beleid van bedrijven.
Cruciale wetgeving die mensenrechten, het klimaat, biodiversiteit en volksgezondheid beschermt, wordt versneld afgezwakt, uitgesteld of zelfs afgeschaft. Dit gebeurt zonder breed publiek debat noch transparantie. Terwijl de deuren voor vervuilers wagenwijd openstaan, wordt de ruimte voor burgers en middenveld dichtgetimmerd.
Wat ‘vereenvoudiging’ wordt genoemd, is in werkelijkheid een politieke keuze voor winst boven welzijn. De prijs? Tragere klimaatactie, minder sociale rechten, meer ongelijkheid, minder democratie. Intussen smeken duurzame bedrijven om duidelijke regels en stabiliteit.
Niemand heeft bij deze afbraak te winnen – behalve een selecte groep actoren die koste wat het kost blijft vasthouden aan verouderde fossiele modellen. België moet deze afbraak een halt toe roepen, samen met andere lidstaten.
- EU-wetgeving moet steunen op de beste beschikbare kennis, transparante procedures en stakeholderbetrokkenheid, niet op achterkamertjespolitiek.
- Maak regels die werken in de praktijk: Zorg voor duidelijke uitleg, voldoende handhaving en betrek burgers, vakbonden en maatschappelijke organisaties bij het maken van beleid.
- Kies niet voor deregulering, maar voor wetten die mensen en het milieu beschermen: Met sterke regels voor sociale zekerheid, werknemersrechten, klimaat en milieu, privacy, gelijke behandeling en gezondheid. Neem ook verantwoordelijkheid voor schade buiten Europa – zoals vervuiling door mijnbouw of giftige stoffen die andere landen treffen.
- Zorg dat bedrijven verantwoordelijk worden gehouden: Maak regels transparanter, zorg dat slachtoffers makkelijker toegang krijgen tot de rechter en pak misstanden daadkrachtig aan.
6. Maak van de natuur een bondgenoot
De strijd tegen biodiversiteitsverlies is een essentiële hefboom om de klimaatverandering te beperken, de effecten ervan te verzachten en de andere grote maatschappelijke uitdagingen die ermee samenhangen aan te pakken – op sociaal-economisch vlak, voor de gezondheid én voor onze voedselvoorziening. Toch bevindt in ons land minder dan 5% van de natuurgebieden zich in een goede ecologische staat, en smelten de middelen om de natuur te herstellen als sneeuw voor de zon.
Het recht op natuur moet worden gegarandeerd door voor iedereen toegang tot natuur te verzekeren, volgens de 3-30-300-regel (zicht op drie bomen vanuit elke woning, 30% boomkruinbedekking per wijk en een groene ruimte op minder dan 300 meter).
Wij roepen de overheden op om te investeren in de natuur, onze beste bondgenoot in de strijd tegen de klimaatverandering. Publieke investeringen zijn nodig om 30% van de land- en zeegebieden in ons land te herstellen en te beschermen. Om de druk op de natuur te beperken en haar volledige potentieel te laten benutten, moeten we ook de verdere verharding van de bodem tegengaan en landbouwers ondersteunen in hun transitie naar een natuurvriendelijkere landbouw.
